Mọi việc đáng làm đều khó

Khi mở một công ty hay bắt đầu kinh doanh, sự thật, cũng không khác biệt với mọi công việc khác. Có một sự thật mà hầu hết mọi người thường bỏ qua:

Mọi việc đáng làm, nên làm và phải làm đều là những việc khó.

Ở đây, không phải khuyên mọi người cày cuốc hục hục để được một cái profile hay hình ảnh lung linh trên mạng xã hội mà đơn giản ở đây là chỉ ra một sự thật hiển nhiên. Thay vì suy nghĩ phải thành công theo định nghĩa của những người khác, hãy hoàn thành tâm nguyện của bản thân mình.

Tôi thường dành thời gian để suy nghĩ vì sao hầu hết mọi người thường né tránh những việc "khó". Có thể là bởi vì đa số chúng ta được "huấn luyện có điều kiện" để tin rằng thành công là dễ dàng. Nó cũng đơn giản như việc đăng vài video lên TikTok để khoe xe, chụp 1 vài bức ảnh tòa nhà văn phòng đông đúc hay nhiều cách khác trên mạng xã hội và internet.

Tuy nhiên có hai điểm:

Mọi thứ đáng để làm thì không có việc gì là dễ dàng cả
Thành công (theo định nghĩa số đông) không có nghĩa là bản thân đã đạt được tâm nguyện

Khi tốt nghiệp, tôi đã gặp được nhiều may mắn. Có lên có xuống nhưng được gặp những người tuyệt vời. Có những giai đoạn tôi kiếm được €250-500 một ngày dù ở một quốc gia đang phát triển, có chức vụ nhất định ở tuổi của tôi hồi đó, và có những mối quan hệ mà hầu hết mọi người không có được. Tôi chưa bao giờ chia sẻ những gì mình làm, kể cả với gia đình và bạn bè vì hầu hết mọi người sẽ không hiểu. Đơn giản là những công việc đó gần như không có ai làm ở Việt Nam và các quốc gia xung quanh. Và công việc đó cũng rất khó.

Luôn phải làm bất kể giờ giấc, luôn đi công tác kéo dài, xử lý cả những công việc yêu cầu tính toán cao lẫn các công việc đối ngoại, quản trị quan hệ với tất cả các thành phần kinh tế, và không có ai hướng dẫn. Tự học, đăng ký đủ các chương trình đào tạo và học thêm các kỹ năng được gọi là chuyên môn của những người khác. Chương trình đào tạo miễn phí từ MIT OCW lẫn những bài học khi kinh doanh và quản trị vỡ lòng từ những người đồng nghiệp đã ở cái tuổi thất thập cổ lai hi và đã dành cả đời để kinh doanh ở Mỹ châu Âu. Trải nghiệm này khá là vui.

Trước đó tôi cũng đã thử làm những công việc như những bạn cùng trang lứa, nhưng luôn cảm thấy mệt mỏi, không muốn ra khỏi giường vào mỗi buổi sáng. Môi khi gặp trường hợp đó, tôi quit, bất kể là thu nhập ra sao.

Làm doanh nghiệp là con đường mà tôi lựa chọn. Và nó cũng khó, cực kỳ khó.

Chả có gì rõ ràng cả, không có gì cố định theo kế hoạch, luôn chịu trách nhiệm cho mọi việc của mình và cảm giác sợ vỡ mật khi nghĩ điều gì có thể không đạt như kế hoạch. Cảm giác khi làm những việc khó này rất lạ lẫm nhưng cũng rất tuyệt vời và là những trải nghiệm của bản thân 100%. Dần dần, khái niệm đúng hay sai không thực sự quá quan trọng nữa, bản thân chỉ có thể làm mọi thứ tốt nhất theo cách của mình trong hoàn cảnh đó.

Mọi thứ diễn ra rất nhanh, những người đồng sự của mình cũng vậy. Tất cả họ đã thực chiến đủ nhiều để biết xây dựng một công ty từ con số 0 thế nào. Tất cả những gì có thể làm là phải nhanh, rất nhanh, rất rất nhanh. Tất cả những con người ở đó đều được coi là những ngôi sao hạng A.

Ý tưởng được định hình, chúng tôi bán ý tưởng đó cho một nhóm nhà đầu tư để đổi lấy tiền phát triển nhờ mối quan hệ và cả may mắn. Dù sao ý tưởng lúc đó cũng có chút điên rồ và có tính cách mạng. Khó nhưng không bất khả thi. Một tầm nhìn đầy tham vọng là những gì thị trường lúc đó đang mong chờ - khá trải ngược với hiện tại.

Hàng triệu đô đã được bỏ ra, công ty đã có những kỹ sư giỏi nhất thời điểm bây giờ. Những con người tuyệt vời đã từng xây dựng các hệ thống CDN truyền những video độ phân giải cao mà gần như không có độ trễ cùng trải nghiệm mượt mà ở bất cứ đâu trên thế giới, những sàn thương mại điện tử đã và đang đánh bật cả Amazon.

Mọi thứ có vẻ tốt lành? Đó là ngay trước khi cơn bão ập đến. Khi phiên bản đầu tiên được phát triển thành công thì cú shock đầu tiên đã đến. Apple nâng cao bảo mật và hạn chế chia sẻ dữ liệu người dùng. Các thiết bị Android và các doanh nghiệp khác cũng đang rục rịch các bước tiếp theo. Ở nhiều quốc gia 3rd party cookie dần được loại bỏ.

Dù điều này cũng trong dự kiến của chúng tôi, nhưng chưa từng có ai nghĩ đến nó sẽ diễn ra nhanh đến vậy. Chúng tôi sẽ không đủ thời gian để tái tạo được một hệ thống chứa đủ siêu dữ liệu theo mục tiêu đề ra trước khi mọi chuyện hoàn toàn mất kiểm soát. Hàng loạt các công nghệ, ứng dụng của chúng tôi lập tức trở thành vô dụng. Chúng tôi mới bắt đầu chưa được và phải đối mặt với nguy cơ không thể ra được thị trường.

Thời điểm đó quá khó khăn. Chúng tôi không còn tiền. Những người bạn của tôi đã lớn tuổi, họ đều có nhà đầu tư lớn ở sau hậu thuẫn và đã tích góp tài chính hàng chục năm. Tôi không có điều đó. Chúng tôi luôn đảm bảo trả lương cho nhân sự đầy đủ, cho đơn vị đối tác và không nhận thu nhập từ công việc này. Có thể điều này cũng là lý do chúng tôi được những nhà đầu tư ban đầu lựa chọn. Hãy hình dung khi về tới nhà và đối mặt với gia đình cùng những người xung quanh khi mà không có một nguồn thu đáng kể, và những người bạn cùng trang lứa thì không thể nói chuyện.

Đây có lẽ là lúc để thay đổi và cũng là thời điểm tốt khi tôi nhận được một lời mời từ một công ty Series C được hậu thuẫn bởi Sequoia và YC cho một nền tảng ngành công nghệ sức khỏe với thu nhập vài trăm nghìn $ một năm. Họ cũng đồng ý để tôi làm remote toàn thời gian ở Việt Nam hoặc onsite tại Mỹ theo lựa chọn. Công việc họ muốn tôi đảm nhiệm là strategy & operation (Chiến lược và vận hành) của công ty hay nói cách khác là lập chiến lược, hiện thực hóa bằng xây dựng tổ chức, quy trình, mô tả công việc và lập các hệ thống tự động hóa cho doanh nghiệp. Tôi có được lời mời này là từ một người bạn lớn tuổi ở Mỹ giới thiệu.

Tuy nhiên tôi cũng không nhận lời mời này và cũng không nói về điều này với các đồng nghiệp hay với bất kỳ ai khác sau đó. Lý do mà những nhà đầu tư ban đầu lựa chọn đầu tư đó là vì uy tín và con người thành viên nhóm. Lý do đầu tiên và quyết định có đầu tư hay không của các quỹ đầu tư lớn đó là con người. Bây giờ chưa phải lúc làm việc đó. Ý tưởng chỉ đáng giá một xu, trong khi việc hiện thực hóa nó (execution) mới là quyết định 99%. Nhóm lúc đó đều có những con người có khả năng hiện thực hóa mạnh. Chúng tôi có thành viên gạo cội của một trong những tập đoàn về bán dẫn lớn nhất thế giới từ khi tập đoàn đó chỉ là một startup nhỏ có vài người, có ngôi sao dựng nên 3 tập đoàn trên 1 tỷ đô trong 30 năm và đội ngũ kỹ sư đã làm được nhiều không tưởng trong giới công nghệ. Mọi thứ đều có giá của nó, tất cả đều không có ngày nghỉ liên tục trong hàng chục năm. Tôi chỉ xác nhận được điều này nhiều năm sau đó khi nói chuyện với vợ và con gái của một đồng nghiệp, khi ông ý gọi điện xin nghỉ hai tuần cuối năm 2021 khi chị gái qua đời và muốn dành thời gian cho gia đình. Tôi cũng đã thử liên lạc với gia đình của những người khác sau đó và hầu hết đều như vậy. Đó là lý do vì sao sau này, tôi không bao giờ cố gắng liên lạc, giao việc hay yêu cầu nhân sự làm thứ 7 và chủ nhật. Tất nhiên, điều này cũng không ngăn cản những nhân sự khác làm việc.

Chúng tôi quyết định đi theo một mục tiêu tham vọng hơn nữa, táo bạo hơn nữa và rủi ro hơn nữa. Xây dựng một hệ thống có kiến trúc vượt khỏi những rào cản phần cứng ở thị trường. Nếu không thể đứng trên vai của người khổng lồ, thì hãy đứng trên vai của kẻ khổng lồ mà người khổng lồ kia cũng đang đứng trên. Một điều mà hầu hết mọi người bỏ qua khi đánh giá một doanh nghiệp hoặc khi lập chiến lược đó là việc đánh giá kiến trúc lõi. Mọi công ty ngày hôm nay, dù lớn đến đâu, dù có đa ngành thì vẫn đều có những thiết kế kiến trúc lõi. Kiến trúc lõi ở đây không hoàn toàn ở thiết kế phần mềm phần cứng của công nghệ mà còn ở cả kiến trúc của môi trường mà doanh nghiệp đó được xây dựng nên.

Một ví dụ đơn giản, bạn có một máy tính trị giá hàng tỷ $. Nhưng nếu chiếc máy tính đó không được cấp năng lượng (là điện chả hạn) thì chiếc máy tính đó sẽ trở nên vô giá trị.

Dữ liệu cũng vậy. Ở nhiều quốc gia, những câu chữ như dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo được sử dụng để nâng cao vai trò và thể hiện đẳng cấp và trình độ và sự tân tiến của bản thân. Tuy nhiên dữ liệu có giá trị và khai thác lại không thực sự nhiều và lớn đến vậy. Đa số các công ty đang khoe mẽ về dữ liệu lại không hề có nhiều dữ liệu như mọi người lầm tưởng. Để có được nhiều dữ liệu đủ lớn, có giá trị và đủ sức cạnh tranh với Google hay Apple trong thời gian ngắn, chúng tôi quyết định đánh đủ sâu vào hạ tầng, nơi mà tất cả hệ thống công nghệ toàn thế giới đang đặt lên. Giống như máy tính cần điện, Google hay mọi ứng dụng khác đều cần dữ liệu viễn thông (4G 5G 6G) hay internet, wifi mà mọi người đang sử dụng.

Không khó để chúng tôi chắp ghép các mảnh ghép công nghệ còn thiếu thành một sản phẩm mới. Đội kỹ sư nghiên cứu về những điều có thể và không thể khi sử dụng DPI để phân tích dữ liệu và liệu có thể sử dụng các thuật toán mới để tự động phân loại, sàng lọc dữ liệu và tự động khai thác dữ liệu ở cấp hạ tầng không trong khi nhóm kinh doanh phát triển và thực thi kế hoạch tiếp cận thị trường mới.

Ý tưởng lớn hơn và khả thi hơn được đưa ra từ ý tưởng cũ đang hấp hối, những nhà đầu tư mới bao gồm gia tộc truyền thông số một thế giới cũng mong muốn được tham gia. Lần lượt, trong 1 năm rưỡi tiếp theo, chúng tôi đã thuyết phục được các nhà mạng viễn thông, ISP, những công ty hạ tầng khổng lồ đang dần bị coi thường và hạ thấp trước những tập đoàn ứng dụng công nghệ. 1, 2, ... 5, 6, .. 8... Dần dần chúng tôi làm việc với cả các nhà băng lớn ở Hongkong, Singapore và một số công ty công nghệ tài chính ở phố Wall. Mất thêm 6 tháng đến 1 năm cho các dự án thử nghiệm và chứng minh năng lực.

Tuy nhiên, nếu nghe dễ dàng thì sự thực không phải thế. Ở Việt Nam, chúng tôi thất bại liên tục. Không chỉ là do vấn đề ngôn ngữ mà còn vì cả tỷ lý do khác. Văn hóa và môi trường kinh doanh ở Việt Nam rất phức tạp. Phải mất khá nhiều thời gian tôi mới có thể giải thích, hướng dẫn và chỉ cho các đồng nghiệp của mình thấy sự khác biệt và thay đổi cách tiếp cận. Giảm thấp kỳ vọng, đặt mục tiêu hợp lý, thay đổi cách tiếp cận, tuân thủ tuyệt đối sổ tay bán hàng mà tôi xây dựng (chúng tôi duy trì hai hệ thống khác biệt hoàn toàn cho Việt Nam và thế giới). Ở Việt Nam, mọi thứ phải cực kỳ rõ nét, chi tiết, cụ thể, không chung chung và phải ra được kết quả ngay. Tốt nhất ở thời điểm hiện tại thì nên tập trung cho thị trường khác ở Bắc Mỹ, Australia và các thị trường chúng tôi có đối tác mạnh.

Sau cùng, công ty cũng có doanh thu, ban đầu cũng không nhiều như kỳ vọng nhưng tiềm năng thì rất lớn và đang mở dần ra. Thị trường nói chung vẫn còn khá sơ khai và sẽ cần nhiều năm để có thể đào tạo được thị trường. Một trong những người đồng nghiệp của tôi muốn chuyển về Sydney để chăm sóc người mẹ hơn 90 tuổi của mình, ông ý đã không thực sự bên bà trong hàng chục năm xây dựng sự nghiệp. Một người khác thì đã mệt mỏi khi phải xử lý nhiều vấn đề nội bộ ở cấp cao nên cũng đã có ý muốn rút lui. Lúc đó chúng tôi, sau 3 năm rưỡi, đã lên đến hơn 200 nhân sự. Đảm bảo lợi ích của tất cả các bên không bao giờ là điều dễ dàng, giữa nhà đầu tư và nhóm sáng lập, giữa ban giám đốc và trưởng nhóm các nhân sự chức năng. Những hệ thống, quy trình làm việc và quản trị cho doanh nghiệp nhỏ dưới 10 người đã được đập đi làm lại thành dưới 30 người rồi lại đập đi làm lại tới khi đạt quy mô hiện tại. Hệ thống vận hành, quản trị một doanh nghiệp không phải là thứ sẽ từ từ hoàn thiện theo thời gian mà chỉ phù hợp trong những mô hình, quy mô và môi trường nhất định. Khi thay đổi mô hình hoặc thay đổi quy mô sẽ cần thay đổi đáng kể cách vận hành. Tương tự có rất nhiều người, chỉ hợp hoặc thích làm việc trong môi trường nhỏ (làm đa di năng và luôn cảm thấy có đóng góp), ngược lại có những người lại hợp trong một môi trường lớn (làm cụ thể, một công việc và cảm thấy an toàn hơn) hoặc cũng có thể giống tôi (phù hợp với cả hai môi trường).

Nhiều người trong số chúng tôi rời đi cũng vì thích cảm giác ở một công ty nhỏ hơn, họ nhớ và thích cảm giác lúc nào cũng phải chiến đấu hết sức vì nếu không ngày mai tất cả có thể đứng đường. Thực ra, tất cả những con người ở thời điểm đó đều khác biệt, tất cả đều tự biết mình là lính chiến. Hai kỹ sư giỏi nhất của chúng tôi chuyển sang làm cho một công ty công nghệ thiết kế nổi tiếng ở Úc (có lẽ nhiều người đã từng sử dụng hay nghe qua). Một số thì cùng nhau mở một agency về marketing và kiếm hơn $AU 200k một năm.

Tôi cũng muốn có 1 thời gian để nghỉ. Đã 1 thời gian dài, tôi làm 2 3 công việc một lúc. Một số công việc đủ để sống trong khi xây dựng công ty thời điểm đó. Và mọi thứ cũng khó, rất khó.

Hình dung khi ở một công ty đa quốc gia với vài trăm nhân sự rải rác các múi giờ (lúc này chúng tôi có ở Úc, Ấn Độ, châu Âu, và Bắc Mỹ), một ngày bắt đầu từ rất sớm do nhóm ở Úc sẽ làm việc trước và phải làm việc từ 6h sáng trong khi nhóm kỹ thuật chuyển giao dần và chủ yếu ở Ấn Độ, thời gian kết thúc công việc thường là 10h tối. Và mọi thứ phải rất nhanh. Nhanh. Và nhanh hơn nữa. Không chỉ vậy luôn phải đặt ưu tiên xem công việc nào phải xử lý trước và ưu tiên thời gian. Nhưng điều này cũng có thể giải quyết. Điều khó khăn là từ gia đình và những người xung quanh.

Lịch làm việc bình thường trong tháng, chỉ họp, lập kế hoạch, triển khai, theo dõi, đánh giá và lại lặp lại.

Cuối cùng tôi và vài người bạn lớn tuổi bán hết những gì đã có và để mọi việc cho những nhân sự khác tiếp tục. Mất vài tháng để tìm kiếm con đường và lựa chọn tiếp theo. Và điều này cũng không hề dễ dàng. Áp lực từ mọi phía luôn thúc đẩy mọi việc phải diễn ra càng nhanh càng tốt.

Sau một thời gian dài, tôi nhận thấy mọi doanh nghiệp đều có nhu cầu rất lớn cho 1 thứ đơn giản nhất: Tăng trưởng và phát triển.

Nhưng để làm được điều đó cần tóm gọn ở chỗ:

Chiến lược
Phương pháp quản trị và vận hành
Con người
Công cụ/nguồn lực để thực hiện

Tuy nhiên, cả bốn điều này đều thường không có ở hầu hết doanh nghiệp, và ở các quốc gia đang phát triển thì càng thiếu hơn.

Để giải quyết, tôi liên lạc với một người thầy lớn tuổi ở Mỹ. Đó là một người có uy tín và tiếng nói với các công ty Fortune 500 thời điểm bấy giờ về marketing và kinh doanh về lĩnh vực công nghệ. Tôi được mời tham gia vào một cộng đồng trong đó có 2 người được biết đến là Mafia PayPal. Tôi cũng được mời làm giám khảo cho một chương trình trao giải của hiệp hội quảng cáo Mỹ (ANA) và quen biết được một nhóm doanh nhân trẻ, những người đang làm việc cùng các công ty lớn trên thế giới để tổng hợp lại các phương pháp quản trị, vận hành doanh nghiệp.

Họ tổng hợp các phương pháp, cẩm nang để làm doanh nghiệp 1 cách thực tế và thực dụng nhất. Hệ thống đồ sộ này được xây dựng bởi những nhà lãnh đạo Fortune 500 và được phát triển tổng hợp, biên tập trong suốt 15 năm. Đây không phải bộ tài liệu dạy làm giàu mà đơn giản là từng bước cần phải làm từ marketing, bán hàng, phát triển sản phẩm, quản lý tài chính từ một công ty khởi nghiệp đến một siêu tập đoàn đa quốc gia. Các trường đại học top đầu thế giới cũng không đào tạo những thứ này, cách để sinh tồn cho một doanh nghiệp.

Khi thấy các doanh nghiệp phải bỏ ra rất nhiều tiền để thuê các công dịch vụ chuyên nghiệp để nhận về những tài liệu powerpoint màu sắc với, business model canvas hay hệ thống tính điểm phức tạp hay những chiến lược kinh doanh mà bất khả thi. Không dừng lại đó tôi cũng chứng kiến rất nhiều công ty phần mềm, lợi dụng hạn chế trong tiếp cận thông tin quốc tế để cung cấp các phần mềm công nghệ không phù hợp, tốn kém.

Tôi cùng những người bạn lớn tuổi của mình đã hẹn nhau ở Hà Nội ở một quán cafe nhỏ và đề xuất cùng nhau lập ra một công ty tư vấn - công nghệ thế hệ mới.

Thay vì chỉ tư vấn mà sẽ đồng hành hiện thực hóa chiến lược cùng doanh nghiệp
Ứng dụng các hệ thống khoa học công nghệ mới nhất nhưng thực dụng và hiệu quả nhất, ít chi phí nhất.
Làm tới đâu ra kết quả luôn tới đó. Doanh nghiệp phải kiếm được tiền thì mới có tiền làm với tư vấn mới có tiền ứng dụng công nghệ.

Bằng quan hệ cá nhân, tôi cũng thành công thuyết phục ClickUp, kỳ lân công nghệ của Mỹ về nền tảng quản trị và vận hành doanh nghiệp làm đối tác. Mọi doanh nghiệp ở Việt Nam đều gặp vấn đề về quản trị, vận hành và thương mại, và có những doanh nghiệp đã bỏ hàng triệu USD để xây dựng hệ thống ERP, rồi quản trị nội bộ nhưng sẽ ít ai biết, ZenGlobal có thể cung cấp các hệ thống công nghệ tương tự, mạnh mẽ hơn, hiệu quả hơn, linh hoạt hơn, với chi phí mà dù là một doanh nghiệp nhỏ mới thành lập cũng có thể chi trả được thoải mái.

Bài viết này cũng là bài viết khép lại năm 2023, một năm đầy khó khăn, sóng gió và thử thách. Không có điều gì đáng làm mà lại dễ dàng cả. Hãy chọn con đường mà mình thấy yêu thích và hứng khởi mỗi buổi sáng. Nếu thấy khó khăn hãy nhới tới lời bài hát:

“And hard times come and hard times go and

Hard times come and hard times go and

Hard times come and hard times go

Yeah, just to come again"

Và tự nhủ bản thân là hãy: cố gắng cố gắng, cố gắng hơn nữa, cố gắng thêm hơn nữa, bờ giải thoát đây rồi!

Nếu muốn đọc thêm cái bài đăng và chia sẻ, hãy theo dõi blog website, facebook fanpage. Ngoài ra ZenGlobal cũng đang phát triển một kênh youtube riêng về ClickUp bằng tiếng Việt. Nếu muốn có một đối tác đồng hành phát triển doanh nghiệp hay ứng dụng các công nghệ mới nhất để doanh nghiệp tăng trưởng liên lạc với ZenGlobal. Bất kể là doanh nghiệp khởi nghiệp hay quy mô lớn, ZenGlobal sẵn sàng làm việc và lắng nghe mọi nhu cầu và đề xuất cách hợp tác và xử lý. Chúng tôi chào đón mọi nội dung gửi tới.

Khởi nghiệp